Begripsbepaling &
Sociale Innovatie
Eerder (In de inleiding) hebben we gewezen op de meerduidigheid van het begrip ‘sociale innovatie’; het thema ‘sociale innovatie’ kan vanuit een aantal verschillende perspectieven benaderd worden: een organisatorisch, een economisch, een maatschappelijk en een ideologisch perspectief. In het onderstaande stuk gaan we dieper in op de verschillende perspectieven om het begrip "sociale innovatie" nog iets meer te verbreden en tevens te verduidelijken.
Technologische innovatie en sociale Innovatie
Sociale Innovatie wordt vaak onderscheiden van technologische innovatie. Technologische innovatie is een cruciale factor voor het genereren van toegevoegde economische waarde. Innovatie is een sleutelbegrip in de moderne kennis- en netwerkeconomie. Mede op geleide van inzichten uit de evolutionaire economie is het voorheen dominante lineaire innovatieconcept verlaten ten gunste van een systemische en open benadering van innovatie. De samenwerking tussen bedrijven onderling en tussen bedrijven en kennisinstellingen gaat een steeds prominentere rol spelen. Innovatie geschiedt in wisselende samenwerkingsverbanden van kortere of langere duur, die de leeromgeving van een organisatie vormen. De samenwerkingsverbanden, waarin innovatie vorm krijgt zijn zelf niet technisch van aard, maar hebben een sociaal aspect. De verschuiving van de locus van innovatie van een gesloten ontwikkelomgeving naar open samenwerkings- en netwerkverbanden vereist aanpassingen in de organisatie van innovatie en innovatie van de organisatie. Het onderscheid tussen technologische en sociale innovatie is derhalve legitiem, maar de afgrenzing is minder scherp, dan men geneigd is te veronderstellen.
Maatschappelijke- en economische meerwaarde
Sociale innovatie heeft betrekking op nieuwe ideeën, die een oplossing bieden voor bestaande sociale, culturele, economische en ecologische problemen ten nutte van de mens en de maatschappij. Waar technologische innovatie in de regel gericht is op het creëren van toegevoegde economische waarde, gaat het bij sociale innovatie tevens om het realiseren van toegevoegde maatschappelijke waarde. Een echte sociale innovatie is systeemveranderend, dat wil zeggen: betekent een definitieve wijziging van percepties, gedragswijzen en structuren, die voorheen ten grondslag lagen aan deze problemen. Problemen kunnen niet worden opgelost binnen hetzelfde gedachtenkader, waarbinnen deze zijn ontstaan (vrij naar Albert Einstein).
Economisch perspectief.
Sociale innovatie vanuit een economisch perspectief betekent innovatie van de bedrijfsorganisatie en van de werkprocessen ten behoeve van een optimale benutting van het menselijk kapitaal tezamen met een optimalisering van de arbeidssatisfactie van de werknemers.
Economisch perspectief vervolg
Vanuit dit perspectief wordt sociale innovatie verengd tot vernieuwing van de arbeidsorganisatie en het maximaal benutten van competenties met het oogmerk betere bedrijfsprestaties te realiseren en de ontplooiing van talent te bevorderen. Dit gebeurt door vernieuwingen op het gebied van management, organisatie en arbeid in bedrijven, organisaties en instellingen. Sociale innovatie in deze zin van het woord is een middel voor het behoud van onze welvaart en voor het bevorderen van economische groei. 360Zuid hanteert een fundamenteel ander, namelijk maatschappelijk perspectief op sociale innovatie.
Maatschappelijk perspectief.
Sociale innovatie vanuit maatschappelijk perspectief kan worden opgevat als innovatie binnen maatschappelijke sectoren of domeinen, die primair verbonden zijn met menselijke zelfontplooiing en met welbevinden of welzijn. De focus van 360Zuid ligt primair op het realiseren van toegevoegde maatschappelijke waarde.
Ideologisch perspectief
Het maatschappelijk perspectief op sociale innovatie raakt aan een als ‘ideologisch’ te benoemen perspectief. Dit betekent niet, dat sociale innovatie een specifieke ideologische of wereldbeschouwelijke grondslag heeft of zou moeten hebben, maar dat sociale innovatie gaat om een vernieuwing van belangrijke maatschappelijke domeinen; een vernieuwing, die gemotiveerd wordt door een maatschappelijk verantwoordelijkheidsbesef voor onze leefomgeving. Sociale innovatie in deze betekenis heeft betrekking op problemen, die spelen op verschillende schaalniveaus (van microniveau tot wereldschaal), zoals milieu- en klimaatvraagstukken, energievraagstukken, demografische vraagstukken, vredesvraagstukken, de verdeling van welvaart en welzijn, etc. Het gaat hier om de oplossing van belangrijke maatschappelijke vraagstukken met een in de regel lange tijdshorizon. Sociale innovatie in deze betekenis is sterk verbonden met de notie van duurzaamheid. De noties van duurzame ontwikkeling en innovatie kunnen op twee manieren aan elkaar gekoppeld worden: duurzaamheid als normatief kader voor innovatie en innovatie als een manier om een bijdrage te leveren aan de ontwikkeling van of transitie naar een duurzame samenleving.
Werkdefinitie van ‘sociale innovatie’
360Zuid gaat uit van een eenvoudige werkdefinitie van het begrip ‘sociale innovatie’: sociale innovatie heeft betrekking op nieuwe ideeën en inzichten, die een oplossing bieden voor bestaande sociale, culturele, ecologische en economische problemen en die tevens een toegevoegde maatschappelijke waarde voor de mens en zijn omgeving vertegenwoordigen. Echte sociale innovatie is systeemveranderend, dat wil zeggen: verandert de percepties, gedragingen en structuren, die de oorzaak van deze problemen vormen.
Drie sectoren
Tot zijn eenvoudigste formulering gereduceerd: een sociale innovatie is een idee, dat werkt ten gunste van de publieke zaak. Sociale innovaties komen van individuen, groepen of organisaties en kunnen plaatsvinden in profit-, non-profit en publieke sectoren. Sociale innovatie vindt in toenemende mate plaats in de ruimte tussen deze drie sectoren. 360Zuid is juist daar actief, namelijk in de ruimtes tussen sectoren en individuen, projecten en organisaties. 360Zuid schept ruimtes om sociale innovatie te faciliteren door het samenbrengen van een diversiteit van mensen, diensten, strategieën en ideeën. Het scheppen van fysieke en mentale condities van sociale innovatie is een kerntaak van 360Zuid.